Capetele de afis
Editia de anul acesta a Festivalului International al Educatiei (FIE) este prima care are programul intr-o fereastra de timp care prinde unul dintre cele mai vii publicuri ale Iasiului – studentii. Organizat intre 22 si 31 mai, inainte de inceperea sesiunii si inclusiv a vacantelor elevilor, FIE anunta un program alcatuit din sute de evenimente, de teatru, poezie, educatie, diferite reprezentatii ale culturii si inclusiv manifestari sportive. Principalele evenimente – cap de afis – anuntate de catre organizatorii FIE de anul acesta sunt concertele care vor avea loc pe o scena amplasata in fata Palatului Culturii din Iasi. De renume sunt doua, unul dintre ele sustinut de Goran Bregovic & Wedding and Funeral Orchestra, joi, 28 mai, si celalalt de Chris Norman, fost solist al Smokie, trei zile mai tarziu, la incheierea manifestarilor. In fiecare zi a festivalului va avea loc cate un concert pe scena amplasata in fata Palatului, primul weekend fiind dedicat muzicii simfonice. Astfel, sambata, 23 mai, va avea loc o Gala Extraordinara de Opera, in timp ce duminica, 24 mai, Orchestra si solistii Universitatii de Arte „George Enescu“ vor sustine un concert simfonic – „De la clasic la modern“. Pe aceeasi scena va mai fi organizat un spectacol de Istoria Dansului, vor fi proiectate cele sase documentare despre Iasi realizate de echipe de regizori din tari care au fost capitale culturale europene, in cadrul programului organizat de TVR Iasi – Ia’Si Descopera –, si vor mai urca Vali Boghean&Band, pe 26 mai, Marcel Pavel, pe 29 mai, si Directia 5, pe 30 mai.
In rest, festivalul este construit la randul sau pe mai multe festivaluri mai mici – unul de Teatru EuroArt, organizat intre 24 si 31 mai, cu spectacole preponderent la Casa de Cultura a Studentilor si Universitatea de Arte „George Enescu“, Festivalul Filmului European, Festivalul Filmului Evreiesc, Festivalul International „Poezia la Iasi“ si Festivalul International de Poezie „Grigore Vieru“. Un rol important in multe dintre evenimente il vor avea studentii si absolventii Universitatii de Arte, in timp ce organizatorii au anuntat ca Parcul Copou se va transforma in Parcul Educatiei Nonformale – vor fi organizate acolo ateliere de creatie si de mestesugarit, dar si concursuri pentru copii – in timp ce Piata Unirii va deveni Piata Artelor – expozitii si ateliere de creatie.
Numit de viceprimarul Mihai Chirica un festival menit sa demonstreze ca Iasiul a fost dintotdeauna „un centru de iradiere a culturii si educatiei“, directorul festivalului si al Fundatiei Iasi – Capitala Culturala Europeana, Dan Dobos, a spus ca este gandit dupa sloganul „Educatia este arhitectura sufletului“. „Am incercat sa construim o suita de evenimente care sa potenteze valentele educative pe care le au, pe de o parte, cultura ieseana si, pe de alta parte, activitatea celor peste 300 de invitati din tara si din strainatate“, a spus acesta.
Un istoric zbuciumat
De la prima editie lansata in urma cu doi ani, FIE creste simtitor numarul evenimentelor care sunt organizate, anul acesta fiind vorba despre cateva sute, dar in acelasi timp nu putine sunt vocile care acuza ca, anual, calitatea este abandonata in detrimentul cantitatii. De altfel, editia de anul acesta este singura construita exclusiv de catre Primaria Municipiului Iasi, Fundatia Iasi Capitala Culturala Europeana 2021 si diversi parteneri angajati. Anterioarele doua editii au fost influentate in principal de firma organizatoare de evenimente „ABplus Events“. Compania condusa de sotii Mindirigiu a lansat din martie 2011 spre dezbatere in spatiul public ideea organizarii unui Festival International al Educatiei care sa fie legat strans de mediul universitar din Iasi, care sa implice evenimente culturale impletite in jurul celor educationale. Festivalul a venit cu cateva premiere la prima editie – pentru prima data la Marsul absolventilor au participat tineri de la toate cele cinci universitati din Iasi, intr-o defilare care a inceput in Agronomie si s-a incheiat pe pietonal. Tot atunci, Patricia Kaas a cantat pentru prima data la Iasi, s-a introdus conceptul de opera in aer liber, proiectandu-se o serie de spectacole celebre realizate de-a lungul anilor pe marile scene ale lumii, pe un ecran instalat pe pietonal. Tot in 2013, la prima editie, s-a incercat introducerea in Iasi a conceptului de teatru Fringe, cu reprezentatii organizate pe pietonal, in baruri, ad-hoc, de catre formatii de teatru alcatuite din tineri, intr-un concept care a prins foarte bine in Sibiu, mai ales in perioada in care acesta a fost Capitala Culturala a Europei. La conferintele motivationale organizate la cea dintai editie a festivalului a fost invitat inclusiv Lordul David Trimble, laureat al premiului Nobel pentru Pace, iar in deschiderea festivalului s-a organizat o gala a excelentei in educatie.
Cu un buget care nu a fost facut public nici pana astazi, in ciuda invocarii legilor privind interesul public, la prima editie a FIE au fost prezenti peste 100.000 de participanti la 303 evenimente, conform raportului de eveniment intocmit de ABplus, inca disponibil online. Desi nu a fost facut public, bugetul pare insa sa fi fost si marul discordiei intre Primarie si agentia organizatoare de evenimente. Surse din Primarie au explicat pentru „Suplimentul de cultura“ ca municipalitatea a conditionat decontarea sumei cheltuite de catre ABplus pentru a organiza evenimentele (vehiculata a fi peste 500.000 de euro), de cedarea gratuita in folosul administratiei locale a titulaturii de Festival International al Educatiei. Cerinta a fost acceptata, cu temerea inca din 2013 a companiei ca Primaria isi va insusi in totalitate evenimentul in anul care urmeaza, lucru care s-a si intamplat.
In apropierea lunii iunie 2014, reprezentantii ABplus au demarat o serie de discutii cu Primaria in vederea organizarii unui nou festival, atat pentru obtinere de finantare, cat si la nivel de sugestii de organizare, fiindca proprietari asupra marcii erau acum cei din administratia locala. Discutiile nu s-au concretizat insa, iar cei de la ABplus au realizat un draft de program, stabilind o serie de evenimente principale, pe care l-au depus apoi la Primarie pentru validare. Programul propus de catre acestia cuprindea un concert al formatiei Jethro Tull si o reprezentantie la Iasi a Filarmonicii din Cracovia. Reprezentantii ABplus au aflat insa din presa ca ei nu se vor mai ocupa de organizarea evenimentului, cu cateva saptamani inainte de demararea acestuia, pe motiv ca ar fi cerut o suma prea mare de bani. Primaria s-a hotarat astfel sa organizeze ei a doua editie a festivalului, iar evenimentele – cap de afis au fost, coincidenta sau nu, concertul Jethro Tull si reprezentantia Filarmonicii din Cracovia.
Pe langa aceste evenimente de amploare, editia a doua a FIE a parut o compilatie de programe preluate de anul trecut – Gala FIE care premia excelenta in educatie, conferinte motivationale, marsul absolventilor si un festival important de teatru (Fringe Festival fiind inlocuit cu Perform Iasi) – cu o serie de evenimente sprijinite deja de Primarie, cum ar fi a doua editie din Gala Operelor Nationale. Anul acesta insa, intr-un program asumat integral de Primarie, au disparut majoritatea elementelor de anul trecut, cu exceptia marsului absolventilor si cele generaliste – activitati privind artele vizuale, concertele in aer liber pe scena amplasata in fata Palatului Culturii. Unul dintre elementele care marcau deschiderea festivalului – Gala FIE de excelenta in educatie –, nu se va mai organiza anul acesta, surse apropiate Fundatiei Iasi – Capitala Culturala Europeana precizand ca acest lucru are legatura cu arestarea la domiciliu a primarului. O astfel de gala era inclusa initial in proiectele finantate, dar dupa arestarea primarului, sursele noastre precizeaza ca un moment festiv a fost considerat a fi „inoportun si neadecvat“. Din acelasi motiv nu a fost organizata nici o conferinta de presa pentru anuntarea evenimentelor din cadrul FIE Iasi 2015, ele fiind transmise printr-un comunicat de presa.
De la o manifestare vie, la un „teatru fara relevanta“
In ciuda faptului ca exista mai multe schimbari fata de editiile din anii trecuti, cea mai surprinzatoare dintre acestea a fost inlaturarea Festivalului de teatru si arta performativa „Perform Iasi“, una dintre manifestarile vii ale editiei precedente, care a fost anuntata a fi un event de recurenta anuala. Aceasta a lasat locul Festivalului de Teatru EuroArt, un festival care a mai avut, sporadic, o serie de aparitii pe scena culturala ieseana si care nu este privit cu ochi buni de catre critica de specialitate, fiind considerat fara relevanta si fara impact. „Festivalul EuroArt a fost, inca de la prima lui editie, un eveniment confuz, minor, fara relevanta si impact la nivel local si zonal. La nivel national nici nu exista, nu conteaza! Anul trecut a fost suspendat si nimeni nu i-a simtit lipsa, dar organizatorii ofera acum o noua editie, inclusa in FIE. Daca ar exista un grad de apreciere sub nivelul «minor», atunci acela i s-ar potrivi perfect programului 2015 al EuroArt: o manifestare insailata, cu «evenimente» marginale, fara relevanta, o amestecatura de artisti amatori si profesionisti, un program incropit de cineva care habar n-are ce face, dar care are tupeul sa anunte «un regal de teatru, muzica, lecturi publice, lansari de carte si conferinte». E, pur si simplu, o rusine!“, a declarat Oltita Cintec, critic de teatru.
Dincolo de festivalul organizat de ieseanul Adi Afteni, din declaratiile organizatorilor nu sunt clare motivele pentru care Festivalul „Perform“ nu s-a mai desfasurat si anul acesta. Directorul FIE, Dan Dobos, proaspat instaurat si la carma Fundatiei Iasi Capitala Culturala Europeana, sustine ca proiectul depus de catre actorul si regizorul Octavian Jighirgiu a venit tarziu si s-au cerut prea multi bani pentru organizarea lui. „Noi am dat un termen la care proiectele care doreau finantare ar fi trebuit sa fie depuse, insa domnul Jighirgiu a venit, doua saptamani prea tarziu, cu un proiect a carui problema era ca a fost destul de intarziat si ca avea un buget dublu fata de cel de anul trecut. La editia anterioara, «Perform» a avut un buget destul de important in economia intregului FIE, iar dublarea lui ar fi fost imposibila, mai ales ca trebuia sa fie sustinut in proportie covarsitoare de fundatie si de primarie“, a declarat Dan Dobos. Acesta a detaliat, spunand ca anul acesta s-a incercat un concept nou de finantare, in care nu s-a intervenit in continutul artistic al programelor propuse, daca acestea au fost acceptate pentru finantare.
Insa artistul iesean Octavian Jighirgiu sustine ca lui nu i s-a prezentat nici o versiune oficiala cu privire la respingerea sau acceptarea proiectului, ci a dedus, cu o saptamana inaintea anuntarii programului oficial, ca din moment ce nu a primit nici un semn si nu ii raspundea nimeni la telefon festivalul sau se amana. „Am depus proiectul la timp, la fel si atunci cand mi s-a solicitat o estimare a fortelor bugetare pentru eveniment. Nu am primit nici un semn, nu mi s-a mai raspuns la telefon sau la mail-uri asa ca am considerat ca este un «nu» si, dupa ce mi-a fost trantita usa in fata, am decis sa inchid toata chestia”, a declarat Octavian Jighirgiu.
Acesta neaga inclusiv faptul ca dimensiunile bugetului ar fi fost duble fata de cele de anul trecut, spunand ca bugetul era mai mare cu 50%, dar ca acest lucru s-ar fi datorat tocmai din cauza ca Primaria i-a cerut ca anul acesta festivalul „Perform“ sa aiba o componenta outdoor mai mare decat in anul precedent. „Bugetul este mai mare decat anul trecut pentru ca anul trecut nu a avut o componenta de outdoor asa de mare cum ar fi vrut Primaria, motiv pentru care am incercat anul acesta sa fac una solida. Asta inseamna ca pe scenele din centru sa fie evenimente de marca, de tinuta, voiam sa dau o pondere egala cu cea a componentei de indoor”, a adaugat Octavian Jighirgiu.
Mai mult, el spune ca nici nu se astepta ca fundatia sau ca primaria sa acopere integral costurile festivalului, ci se astepta sa existe o serie de negocieri in urma carora lui sa i se transmita cat la suta din buget va sustine administratia locala si cat la suta va trebui sa aduca el de la investitori privati. „Eu am explicat ce buget imi trebuie, nu am spus ca trebuie sa fie suportat integral din fondurile primariei. Am anuntat chiar in scrisoarea de intentie ca am facut deja demersuri si ca sunt in discutii cu mediul privat si ca voi lua macar un finantator sau doi din acea zona. Exista hartii depuse la registratura Primariei in sensul acesta. Nu am fost chemat la o discutie sau la o negociere in care sa mi se spuna ca putem suporta doua treimi, trei treimi, nu a existat o negociere, ci nu mi s-a raspuns la telefon“, a mai spus acesta. Octavian Jighirgiu a explicat ca nu a cerut banii pentru salarii, ci pentru artisti. Drept dovada ca la editia de anul trecut, sumele trecute in dreptul remuneratiilor in cazul sau si al directorului aristic, Florin Caracala, au fost mutate pentru a acoperi alt capitol bugetar de unde au fost taiate fonduri. „Si pentru aceasta exista hartii la contabilitatea primariei“, a conchis directorul „Perform“.
In ciuda sutelor de evenimente care vor fi organizate anul acesta la FIE, exista o umbra de indoiala care treneaza asupra festivalului. Cat de solida este caramida dosarului de candidatura a Iasiului la titlul de Capitala Culturala Europeana in 2021? Un dosar subrezit deja de anchetarea primarului si presedintelui Consiliului Judetean de catre DNA, de neincrederea iesenilor si a comunitatii culturale locale va recomanda Iasiul la Bruxelles ca orasul in care au cantat, pe aceeasi scena, la distanta de cateva zile, Marcel Pavel si Chris Norman?